Idol. Pola Negri

Książka "Pola Negri" jest jedną z czterech odsłon serii "IDOL", wymyślonej i zilustrowanej przez Justynę Styszyńską. Tekst tej okazałej i niesztampowej publikacji napisała Marta Kowerko-Urbańczyk, zaś o jego poprawność faktograficzną i filmoznawczą zadbały Dorota Łańcucka oraz Katarzyna Wajda. Wszystkie dotychczasowe postaci: Maria Skłodowska-Curie, Mikołaj Kopernik, Frida Kahlo i Pola Negri, pokazywały swoje talenty oraz osiągnięcia w formie wielkoformatowych zeszytów aktywnościowych z naklejkami, zadaniami, ciekawostkami, a równolegle autorki prowadziły opowieść biograficzną ‒ literacką oraz graficzną.

Wyklejana biografia Poli Negri jest też zwięzłą historią kina, a przynajmniej jego początków. Czytelnicy poznają podstawowe zawody związane z powstawaniem filmu, mogą wejść w rolę kostiumologa, strojąc Polę, pobawić się w scenarzystę, reżysera czy technika nakładającego kaszety na filmowe kadry. Książka ta może dużo zdradzić, podpowiedzieć wiele rozwiązań dzieciom świeżo zainteresowanym sztuką kina albo nawet kręceniem własnych filmików, poprowadzi je ku bardziej profesjonalnym rewirom, uczyni świadomymi kinomaniakami.

Kino bardzo szybko zyskało popularność. Wyobraź sobie, że gdy Pola uczyła się jeszcze w szkole baletowej, na świecie było już tysiące sal kinowych! Początkowo można w nich było oglądać filmy, które stanowiły rejestrację rzeczywistości, czyli przedstawiały prawdziwe zdarzenia. Ale widzom szybko przestało to wystarczać. W czasach filmu niemego ogromną popularność zyskały pełne gagów i śmiesznych scen komedie z Charliem Chaplinem. Kino wykorzystywano też, by pokazywać ludziom filmy propagandowe, czyli takie, które w dobrym świetle przedstawiają rządzących. Dziś możemy w kinach oglądać filmy bardzo różnych gatunków.

Książka obejmuje głównie okres lat 20. i 30. XX wieku, ale chronologia nie została w pełni zachowana, ponieważ autorki stosują szereg dygresji filmoznawczych i biograficznych. Czytelnik nie ma raczej wrażenia nieporządku, pewne rozbieganie wynika po prostu z charakteru książki aktywizującej, jednak osoba wrażliwa na poprawność językową może dostrzec niedoskonałości stylistyczne w tekście (dość wyraźne z uwagi na jego zwięzłość), nieporadność składniową i leksykalną. Uwagę zwraca też dysonans między prostym, objaśniającym językiem, jakim zazwyczaj zwraca się nauczyciel do na przykład sześciolatka, a stosunkowo zaawansowaną terminologią. Uproszczenia w partiach tekstu, które autorka chciała chyba jak najszybciej zakończyć, przeplatają się z ładnymi relacjami na temat kina i kariery Poli Negri, definicje wyglądające na urywki z encyklopedii sąsiadują z żywymi wypowiedziami autorki, pachnącymi prawdziwą pasją.

Może zauważasz czasem, że ludzie lubią naśladować bardzo znane osoby. Inspiracją może stać się to, jak wyglądają lub to, co mówią i robią. Zwróć uwagę, jak ogromny wpływ na modę ma sposób ubierania się gwiazd. A może ty też masz ochotę czasem ubrać się lub uczesać jak ktoś, kogo znasz z telewizji i Internetu? O najbardziej wyrazistych i popularnych osobach mówi się czasem, że są ikonami mody. Taką właśnie ikoną w swoich czasach była Pola Negri. Dziś niektóre jej stylizacje mogą wydać nam się zaskakujące, rzadko już widzimy panie w turbanach na głowie. Natomiast inne są wciąż popularne wśród kobiet. To ona wprowadziła zwyczaj malowania na czerwono paznokci u stóp, jako pierwsza nosiła też sięgające za kolana buty na wysokim obcasie zwane kozakami.

Magnetyzm "Poli Negri" wynika przede wszystkim z bardzo charakterystycznych portretów tytułowej bohaterki, trochę mrocznych, utrzymanych w kolorystyce i stylistyce rzadko proponowanej przez polskich ilustratorów tworzących dla dzieci. Justyna Styszyńska nie ogląda się na stereotypy i wyobrażenia o słodyczy, jaka powinna bić z obrazków dla najmłodszych, po prostu rzetelnie oddaje nastrój i technikę kina niemego, pozostając w zgodzie z własną wizją artystyczną. Purpura, czerń, egzaltacja, bogactwo i przesadna mimika ‒ oto elementy najwyraźniej budujące klimat tej publikacji, egzotyczne dla młodego czytelnika, ale też najbardziej zapadające mu w pamięć. To fascynująca, choć jednak dość oschła narracyjnie opowieść o epoce kina niemego i jej końcu, narodzinach kultu gwiazdy filmowej, z którego wywodzi się współczesna chwała celebrytów, oraz spokojnym, stylowym odchodzeniu do historii, jakie zapewne nie przytrafi się większości telewizyjnych i internetowych gwiazdek, dziś świecących oślepiająco, a jutro gasnących bez śladu.

Bożena Itoya

Idol. Pola Negri, koncepcja graficzna i pomysł serii: Justyna Styszyńska, tekst: Marta Kowerko-Urbańczyk, konsultacje faktograficzne: Dorota Łańcucka, konsultacje filmoznawcze: Katarzyna Wajda (FINA), Wydawnictwo Widnokrąg, Piaseczno 2019.