Pralnia pierza

. Opowiadania Doroty Combrzyńskiej-Nogali luźno nawiązują do formuły bajkoterapii i wzorcowych już, przerabianych z dziećmi przez pedagogów szkolnych dwóch tomów "Gorzkiej czekolady". Poszczególne teksty zostały poprzedzone graficznym wyłuszczeniem problemu czy wartości, wokół których kręci się świat przedstawiony. Opowiadanie "Projekt" zostało napisane, by omawiać z czytelnikami lub słuchaczami zagadnienia otwartości i przyjaźni, "Bestię" autorka poświęciła tolerancji oraz odpowiedzialności, "Cyganicha" przybliża pojęcia wsparcia, odwagi i wrażliwości, zaś opowiadanie tytułowe, "Pralnia pierza", bezkompromisowo wyłuszcza wartość pracy, zaufania i odwagi cywilnej. W kolejnych czterech tekstach przewijają się i już poruszone, i nowe problemy: tolerancja, odpowiedzialność i akceptacja w "Śmierdzącej sprawie", uczciwość oraz zaufanie w "Słowie", altruizm, poświęcenie i ochrona przyrody w "Braciach mniejszych", solidarność, odwaga cywilna oraz akceptacja w "Podglądaczce". Jak widać, tematy książki Doroty Combrzyńskiej-Nogali są rozmaite i poważne, uprzedzam, że również sposób ich rozpracowania wyklucza lekturę najmłodszych uczniów, nie tylko samodzielną.

Przekaz i język autorki okazały się bezpośrednie, dosadne, chwilami nieco szokujące. Pisarka nie patyczkuje się z dziećmi, cóż, nie robi tego również prawdziwy świat, przynajmniej taki, w jakim żyją ich rówieśnicy z opowiadań "Pralnia pierza". No właśnie, przyznam, że ani ja, ani mój syn, oboje dzieci z blokowiska w niezbyt ekskluzywnej dzielnicy, nie wychowywaliśmy się w takich warunkach, jakie opisuje Dorota Combrzyńska-Nogala. Zapewne przytoczone okoliczności wywodzą się w jakimś stopniu z doświadczeń empirycznych, ale są tak bardzo przykładowe i wychowawczo prototypowe, że czytelnikowi trudno w nie uwierzyć, współodczuwać z bohaterami. Prawdopodobnie wąskie grono odbiorców, które odnajdzie się w realiach tych smutnych uliczek, przeplatanej kulturowo i etnicznie lokalnej społeczności, przemocy domowej widzianej z trzepaka, świata dzieci pozostawionych samym sobie, będzie miało znakomity materiał do analizy i dyskusji. Może też przekroczy pedagogiczny charakter prozy, poczuje coś więcej, da się ponieść słowu. Jednak poza tą czytelniczą niszą tomik "Pralnia pierza" będzie odbierany wyłącznie jako pomoc dydaktyczna, scenariusz zajęć czy pouczającego przedstawienia odgrywanego na godzinie wychowawczej, wypada bowiem z torów literatury pięknej, przynoszącej jakieś przeżycia artystyczne. Funkcja estetyczna gdzieś tu ginie (sprowadzając się często do wrażenia obrzydzenia przez dobór słów i nieprzyjemnych materii), mimo niezwykłych ilustracji Grażyny Rigall. Całość wydała nam się dość sztywna, co oczywiście nie wyklucza pozytywnej roli, jaką książka może odegrać w procesie dydaktycznym i wychowawczym.

Bożena Itoya

Dorota Combrzyńska-Nogala, Opowiadania o tym, co ważne, ilustracje Grażyna Rigall, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2018.