Jak zdobyć Nagrodę Nobla?

Książka Katarzyny Radziwiłł składa się ze wstępu, zatytułowanego jak cała publikacja: "Jak zdobyć Nagrodę Nobla?", oraz sześciu części poświęconych poszczególnym kategoriom najsłynniejszej z nagród: Pokojowej Nagrodzie Nobla, literaturze, medycynie, fizyce, chemii i ekonomii. Autorka przytacza najważniejsze fakty dotyczące fundatora nagrody i historii jej przyznawania oraz przybliża sylwetki wybranych noblistów.

Teoria Nobla na temat zbrojeń może wydać się dosyć dziwna. Uważał mianowicie, że dzięki jego pomysłom walczące ze sobą armie będą mogły tak szybko i skutecznie zniszczyć przeciwnika, że ludzie dojdą do wniosku, iż wojna nie ma sensu. I że konflikty należy rozwiązywać inaczej! W ten właśnie sposób człowiek, który zbił fortunę na materiale wybuchowym i innych wynalazkach wykorzystywanych w czasie wojen, został członkiem założonego przez Berthę von Suttner ruchu na rzecz pokoju. Ustanowił też pokojową nagrodę dla osoby, która działa na rzecz przyjaźni między narodami, zmniejszenia armii i szerzenia idei pokoju!

W pierwszym rozdziale czytelnik znajdzie skróconą biografię Alfreda Nobla oraz statystyki (dzieci lubią porównywać!) obrazujące jakie kraje, języki, płci, a nawet nazwiska najczęściej reprezentowali szczęśliwcy korzystający z jego funduszu. Kolejne rozdziały (każdemu odpowiada inny kolor wyróżnień i paska na dole strony) zbudowane są z odrębnych artykułów. Osiągnięcia, które stały się podstawą do przyznania Nagrody Nobla, omawiane są zwięźle, w sposób zrozumiały i interesujący dla dzieci w wieku od około ośmiu lat (czasem i młodszych).

Hasła wyodrębnione zostały w czytelny sposób, łatwo je znaleźć, a trudno zapomnieć. Nagłówek zawiera datę przyznania "Nobla", imię i nazwisko laureata lub nazwę organizacji i dziedzinę (na przykład: "1989 – Dalajlama XIV (Tenzin Gyatso) – Nagroda Pokojowa", "1996 – Wisława Szymborska – Literatura", "1998 – Amyrta Sen – ekonomia"). W przypadku medycyny, fizyki i chemii, w nagłówku wymieniona została także przyczyna (osiągnięcie, wynalazek, teoria) przyznania nagrody. Artykuły zajmują zazwyczaj niecałą stronę, dłuższe znajdziemy tylko w części poświęconej Pokojowej Nagrodzie Nobla.

Wyjaśnienia autorki znakomicie spełniają swoją rolę, bo w głowie czytelnika rzeczywiście robi się jaśniej. Informacje zostały opisane ładną polszczyzną, nie naukowo, ale na dobrym poziomie, bez infantylizacji. Nie ma tu "suchych danych", wszystko brzmi jak ciekawostki, choć tak naprawdę czytelnik zyskuje solidny zastrzyk wiedzy. Informacje ogólne wchłaniane są mimochodem, nawet jeśli te szczegółowe nie zostaną przyswojone natychmiast.

Od 1944 roku w Polsce rządzili komuniści. Ludzie żyli w biedzie i strachu przed władzą, która odebrała im wolność. Co jakiś czas próbowali się buntować, ale ich los się nie poprawiał. W 1980 roku pojawiła się nowa nadzieja.

Książka może być wykorzystywana na wiele sposobów: jako domowy leksykon, lektura szkolna, wstęp lub inspiracja do zajęć pozalekcyjnych, materiał dodatkowy do referatu. W dobrych rękach "Jak zdobyć Nagrodę Nobla?" okaże się cennym źródłem wiedzy o cywilizacji, historii ludzkości, dziedzinach nauki, ale i działalności charytatywnej, empatii, moralności, życiowej misji.

Zapamiętywaniu informacji sprzyja ich drążenie – my czytając o laureatach Literackiej Nagrody Nobla przynajmniej przeglądamy ich dzieła. Książka Katarzyny Radziwiłł może służyć jako punkt wyjścia do długich noblowskich wieczorów literackich. Nietrudno też wyobrazić sobie, jak na młodego czytelnika podziała lektura rozdziałów o naukach ścisłych. Każde dziecko lubi eksperymentować, a pod wpływem tej książki pewnie zechce opracować własne "patenty" na zdobycie "Nobla" – może zbada właściwości obierek z kredek albo długofalowy wpływ zabawy klockami na ludzki mózg? Poszczególne hasła z części medyczno-fizjologicznej wzbudzają w młodym czytelniku zainteresowanie własnym ciałem i zdrowiem ("Mamo, miałem to szczepienie?", "Jaką mam grupę krwi?"), ale też odpowiadają na niekonwencjonalne, choć ważne pytania, na przykład: "Czy sławni pisarze i wynalazcy zawsze byli wzorowymi uczniami i pracownikami?", "Jak brud pomógł w odkryciu antybiotyku?". Gdyby wszystkie te opowieści nie pobudziły wystarczająco wyobraźni dziecka, zrobi to oprawa graficzna publikacji. Na kartach książki roi się bowiem nie tylko od rzeczowych informacji, ale i od wesołych ilustracji.

Rysunki Daniela de Latoura są wartością samą w sobie. Lekturę uprzyjemniają postaci szalonych naukowców (czasem bardzo rozbieganych i rozedrganych), merdających psich szkieletów (pupili Wilhelma Röntgena), mumii robiących sobie tomografię komputerową, uwagę przyciągają też tajemnicze bakterie czy wybuchowe wynalazki. Niespodzianką były dla nas niektóre portrety laureatów i fundatora Nagrody Nobla – zwykłe, poważne, jak to w słownikach biograficznych bywa. Te spokojniejsze rysunki też są potrzebne, ale wielbicielom twórczości artysty najbardziej spodobają się plastyczne komentarze do poszczególnych nagród. Tylko w książce "Jak zdobyć Nagrodę Nobla" można zobaczyć, jak Daniel de Latour zilustrowałby "Księgę dżungli", "Podróż do krainy drzew", "Cudowną podróż", a nawet "Sto lat samotności". Tak oto Kipling, le Clézio, Lagerlöf i Márquez (podobnie Hemingway, Steinbeck, Mann, Singer i Sienkiewicz) doczekali się fanartów autorstwa de Latoura!

Ten, kto dostanie nagrodę, staje się sławny. Książki pisarzy noblistów lepiej się sprzedają i są tłumaczone na języki obce. O laureatach nagrody pokojowej także słyszą ludzie na całym świecie. Dzięki temu sprawy, o które walczą, stają się znane wielu ludziom. Piszą o nich gazety, mówi się o nich w radiu i telewizji. Naukowcy dostają więcej pieniędzy na dalsze badania.

Cóż, dzieci często marzą o sławie i bogactwie, mogą więc ruszyć w ślady którejś z opisanych w książce postaci. Na ostatnich stronach autorka aktywizuje czytelnika, proponując rozmyślania nad własnymi sposobami na zdobycie Nagrody Nobla, a także zalecając obserwację kolejnych edycji nagrody. W tym celu wydawca udostępnił cztery strony na notatki i/lub rysunki przyszłych noblistów.

Bystry młody czytelnik po przeczytaniu tej książki rzeczywiście będzie potrafił odpowiedzieć na pytanie "Jak zdobyć Nagrodę Nobla?", może nawet ułoży sobie szczegółowy plan działania, choć niekoniecznie będzie to biznesplan, bo lektura nastraja raczej do planowania pokoju na świecie i szczęścia każdego człowieka.

Bożena Itoya

Katarzyna Radziwiłł, Jak zdobyć Nagrodę Nobla?, zilustrował Daniel de Latour, Muchomor, Warszawa 2015. Wiek:6+ Do zdobycia nagrody Nobla możesz zacząć się przygotowywać już od najmłodszych lat! Z tej książki dowiesz się, kim był Alfred Nobel, jak powstała nagroda, kto i za co ją przyznaje. Poznasz niektórych laureatów i ich osiągnięcia.