Wiosna, lato, jesień, zima w moich rymach

Poezja! Dla dzieci! Nigdy nie przestanę się cieszyć świeżymi tomikami wierszy dla najmłodszych, choćby to były nowe wydania dawniejszych utworów, jak w przypadku zbioru "Wiosna, lato, jesień, zima w moich rymach" Wandy Chotomskiej, opublikowanego przez Naszą Księgarnię. Rymy przyciągają uwagę dzieci, bawią je, szlifują "dobrą pamięć", humor i językową elastyczność, pobudzają słuch muzyczny oraz własną twórczość, nieważne, czy są to dojrzalsze przemyślenia poetyckie, czy tylko minirapy. Po ponad dekadzie doświadczeń z czytaniem dziecku poezji zapewniam, że każda forma aktywizacji wierszykami opłaca się, ma wyjątkowe znaczenie dla rozwoju młodego człowieka, a owoce tych lektur zbiera się latami.

Rynny

wiodą żywot rodzinny.

Rynny

trzymają się domu

i do głowy nie przychodzi nikomu,

że co innego powinny,

że marzą o czymś zupełnie innym.

Że rdza zazdrości rynnę zżera,

gdy o puzonie myśli rynna,

że łzami się zalewa nieraz:

– Ja też w orkiestrze grać powinnam!...

/Rynny/

Struktura publikacji jest jak cykl natury: powtarzalna, ale nie nudna, bogata w różnice wynikające z porównań. Czym zajmujemy się latem, a co jest wykluczone zimą, dokąd lub do kogo wędrują nasze myśli (i stopy) wiosną, a co jest najbardziej charakterystyczne dla jesieni? Niby banał, ale takie poetyckie zabawki porządkują świat małego człowieka, dla którego jedną wiosnę od drugiej dzielą całe lata świetlne. Dzieci potrzebują tej typowości, szczególnie, gdy wychowują się w "betonowej dżungli". A te utwory wydały mi się właśnie szczególnie miejskie, takie codzienne, wybiegane na osiedlu w letnie popołudnie. Mają w sobie atmosferę wspomnień każdego szczęśliwego dziecka. I nawet znalazłam w nich pompę, która stała kiedyś blisko mojego bloku, teraz sąsiadującego z nową stacją metra.

Ktoś tam biegnie po asfalcie

w ciężkich butach twardą szosą,

a my boso, a my boso,

tam gdzie oczy nas poniosą.

Lato lata na bosaka,

zostawiło buty w krzakach,

biegnie łąką i przez plaże,

i przygrywa na gitarze...

/Lato na bosaka/

Pory roku bywają odmienne i podobne, w wakacje podziwiamy "Księżyc przy ognisku", potem już tylko pałaszujemy "Kartofle z ogniska", bocian raz odlatuje z muzeum (z ramą swojego obrazu), kiedy indziej wyskakuje z telewizora. Do wiosennych rymów wleciał "Motyl", latem fruwają już "Motyle". W tym rozdziale dowiemy się też, że "Lato lata latawcem", natomiast w kolejnych zostanie nam opowiedziane, jak "Jesień tańczy w lesie", "Kapelusze witają jesień" i "Kolęda przyszła pod dach". Z tytułów zawierających czasowniki można układać historyjki lub wysnuwać wnioski – w ciepłych miesiącach wszystko koncentruje się wokół ruchu na dworze, lotu, tańców, otwartej przestrzeni, zaś u schyłku jesieni i zimą chcemy się już tylko opatulać i kryć w domu. Trochę te wierszyki filozoficzne, choć niby poetka najzwyczajniej w świecie oznajmia, że "Wiosną wiersze rosną" i zastanawia się na głos, jakie są "Rymy do zimy". Duża to sztuka, wyciągnąć głębię z prostoty i jeszcze wpleść w słowa takie pokłady miłości do muzyki. Tańce, mazurki, oberki, polonezy, orkiestry dęte i fortepiany przeplatają się tu bowiem z powszednimi przedmiotami, akcesoriami lata, jesieni, zimy i wiosny. Bardzo to wszystko ładne i komplementarne. I w dodatku tak osobiste, że aż wzruszające, napisane naprawdę od serca. Pamiętam kilka spotkań z Wandą Chotomską, w których uczestniczyliśmy z synem, i naprawdę była wobec dzieci właśnie taką serdeczną panią od wierszy.

(...) I coś jeszcze w sekrecie

wam powiem –

ja z tych rymów

już nie wyrosnę.

Przez rok cały kiełkują mi w głowie,

wyrastają z kiełków na wiosnę.

I cichutko szepczą do ucha

maluchowi i dużej pani –

że was kocham –

i nie przestanę

nigdy kochać,

moi kochani.

/Wiosną wiersze rosną/

Omawiany tomik uważam za wyjątkowy również dlatego, że niektóre ujęte w nim wiersze nie były wcześniej publikowane, co w przypadku sławnej poetki jest gratką nie lada. Proweniencję utworów wyjaśniła w przedmowie córka autorki, Ewa Chotomska, a że sama jest pisarką i poetką, stąd wstęp ten nie tylko ma w sobie dużo rodzinnego ciepła, ale też przypomina małą biografię literacką. Dodatkowo, adresowany do dzieci, zawiera pewną propozycję i przypomina stare dobre rozmowy pisarzy z młodymi czytelnikami na łamach choćby "Świerszczyka", z których narodził się między innymi Order Uśmiechu. Mimo że tak zanurzony w tradycji, zbiór "Wiosna, lato, jesień, zima w moich rymach" jest równocześnie bardzo aktualny, bo też pory roku mamy ciągle te same i kolejne pokolenia żyją w ich rytuale (choć wśród dzisiejszych przedszkolaków mogą być dzieci, które niemal nie widziały lub wcale nie pamiętają śniegu). Rys współczesności nadają poezji Wandy Chotomskiej ciepłe ilustracje Ewy Poklewskiej-Koziełło, tekst i obraz ładnie się zrastają i współgrają, dźwięcząc poetyckim Vivaldim dla najmłodszych.

Bożena Itoya

Wanda Chotomska, Wiosna, lato, jesień, zima w moich rymach, zilustrowała Ewa Poklewska-Koziełło, Nasza Księgarnia, Warszawa 2019.