Bajki filozoficzne. Księga mądrości

Najnowsza odsłona "Bajek filozoficznych" Michela Piquemala została opatrzona podtytułem "Księga mądrości" i charakterem skarbczyka przysłów oraz sentencji z różnych stron świata. W przedmowie autor zdradza, że gromadził te filozoficzne wyimki przez całe życie, wskazując jako ich zastosowanie między innymi korespondencję z przyjaciółmi czy z sympatią. Do takiej formy wymiany złotych myśli mam duży dystans, wszak współcześnie pisze się głównie maile, w których dziwnie byłoby czytać na przykład, że "Smutek to tylko mur pomiędzy dwoma ogrodami" (Khalil Gibran, poeta i pisarz libański, 1883-1931) albo "Krew zmywa się nie krwią, lecz wodą" (przysłowie tureckie). Również w bezpośredniej konwersacji "na żywo" sypanie wzniosłymi powiedzonkami prawie na pewno zabrzmi sztucznie i pretensjonalnie.

Na wszystkie wspólne posiłki

zapraszamy wolność do stołu.

Miejsce pozostaje puste,

ale nakrycie jest przygotowane.

René Char, poeta francuski, 1907-1988

Zbiorek opracowany przez Michela Piquemala najlepiej czyta się samodzielnie i samemu dla siebie, a nie w celu przekazywania dalej światłości czy zabłyśnięcia w towarzystwie. Taka "egoistyczna" lektura sprawdzi się i w przypadku dziesięciolatka (wydawnictwo Muchomor i seria "Bajki filozoficzne" oferują książki dla dzieci, choć utwory te cytowane są też na przykład w "Przekroju"), i osoby kilkakrotnie starszej. Proces czytania przypomina tu lekturę antologii poezji: część utworów przejmie nas do głębi, na inne pozostaniemy całkiem obojętni. Wyobrażam sobie również wykorzystanie "Księgi mądrości" jako pewnego rodzaju ściągi – dla uczniów mających dowieść, że potrafią znaleźć komentarz do zadanego przez nauczyciela tematu lub dla twórców grafik, prezentacji czy memów, które współcześnie są najpowszechniejszą i najbardziej naturalną formą dzielenia się wszelkimi sentencjami.

Kocham tego, kto marzy o niemożliwym.

Johann Wolfgang Goethe, pisarz i poeta niemiecki, 1749- 1832

Omawiana publikacja jest łatwa w użytkowaniu, niczym każdy dobry leksykon – bez problemu znajdziemy tu interesującą nas dziedzinę przemyśleń, ponieważ zostały one bardzo szczegółowo posortowane na działy (jak: pieniądze, ideał, braterstwo, humor, bogactwo, muzyka, nauka), a dodatkowo uporządkowane w indeksie pojęć. Żadna złota myśl nie pozostaje anonimowa, Michel Piquemal określił pochodzenie każdej wypowiedzi na tyle szczegółowo, na ile to możliwe, załączając też alfabetyczny spis autorów. Dany blok tematyczny liczy od jednego ("Nuda") do ośmiu ("Mądrość") cytatów w metaforyczny, poważny lub humorystyczny sposób traktujących wartości, uczucia czy idee.

Oprawą graficzną całej serii zajmuje się Agnieszka Malmon. Ilustracje są niewątpliwie wartością dodaną polskiej edycji "Bajek filozoficznych". Podsuwają nieoczywiste interpretacje tekstu, umożliwiają dziecięcemu czytelnikowi obcowanie ze stylistykami, z którymi na pewno nie styka się na co dzień. Nie wyobrażamy sobie filozofii Piquemala bez obrazów Malmon. Jedne i drugie wydają się proste niczym wypowiedzi dziecka – słowne oraz plastyczne, ale są mądre i podstawowe jak dzieciństwo, moim zdaniem najlepszy z wynalazków ludzkości.

Ludzie mówią, że czas mija.

Czas mówi, że ludzie mijają.

Przysłowie hinduskie

Jeśli ktoś zdecyduje się na przeczytanie "Księgi mądrości" jednym tchem, a nie jej okazjonalne przeglądanie, może odkryć niespodziewane efekty. U mnie tak skondensowane i przyswojone wieczorem "Bajki filozoficzne" wywołały niesamowite sny, dzień pełen rozmyślań i symbolicznego postrzegania rzeczywistości, a nawet chęć pisania poezji, co zdarza mi się może co 10 lat. Dobrze jest po tej książce pobyć trochę samemu i co nieco sobie poukładać.

Bożena Itoya

Michel Piquemal, Bajki filozoficzne. Księga mądrości, przełożyła Maria Braunstein, zilustrowała Agnieszka Malmon, Muchomor, Warszawa 2018.