Zarys wierszowanego językoznawstwa szkolnego

Wiersze Małgorzaty Strzałkowskiej zebrane w tomiku "Części mowy czyli wierszowany samouczek nietypowy" składają się na krótki, zabawny kurs językoznawstwa polonistycznego, a właściwie nauki o języku. Rymowane definicje wydają się łatwe do przyswojenia przez uczniów szkoły podstawowej, zwłaszcza starszych klas.

"PRZYSŁÓWEK – Jak? Gdzie? Kiedy?
A przysłówek nieodłącznie z czasownikiem jest związany,
opisuje więc czynności oraz rozmaite stany."

 

Nie znam podstawy programowej nauczania wczesnoszkolnego na tyle, by dokładnie określić, w której klasie szkoły podstawowej i w jakim zakresie przerabiane są poszczególne części mowy. Mój syn na początku swojego drugiego roku szkolnego uczy się definiowania i wskazywania rzeczowników. Inne (niektóre) części mowy potrafi rozróżnić dzięki serialowi animowanemu o mówiącym psie. Kiedy w pierwszej klasie grałam z kolegami syna w grę planszową, niektórzy z nich nie rozumieli określenia "czynność, działanie", a taka wiedza była niezbędna do wykonywania zadań w zabawie przeznaczonej dla dzieci w wieku 5-7 lat. "Czasownik" jest akurat pojęciem prostym, w tomiku "Części mowy" pojawiają się też terminy trudniejsze, jak "przymiotnik niestopniowalny", "czas przyszły złożony", "stopniowanie regularne" czy "zaimki przysłowne". Trudno więc powiedzieć, czy wiersze Małgorzaty Strzałkowskiej będą zrozumiałe i zabawne dla siedmio-, ośmio-, dziewięcio- czy dziesięciolatka, jedne odpowiadają kompetencjom językowym i wiedzy dzieci młodszych, inne kierowane są do uczniów najstarszych klas szkoły podstawowej. Omawiane w danym utworze pojęcia i ich przykłady zostały wyróżnione w tekście pogrubieniem, co znacznie ułatwia młodemu czytelnikowi przyswajanie definicji części mowy.

"STOPNIOWANIE REGULARNE
Wściekle ryczy niedźwiedź,
wścieklej wiatr od Tatr,
a najwścieklej ja,
gdy mnie gryzie pchła."

    Do największych zalet publikacji zaliczam jej wysoki poziom merytoryczny, szczegółowe i poważne podejście do tematu raczej ignorowanego w literaturze dla dzieci. Małgorzata Strzałkowska jest doświadczoną autorką książek i scenariuszy dla dzieci, my znamy przede wszystkim jej utwory dydaktyczne: syn poznawał poszczególne litery alfabetu czytując ze mną książeczki "C jak cykada", "D jak dinozaur" i inne z serii "ABC... uczę się!", natomiast teraz zgłębia tajniki polskiego hymnu narodowego, dzięki publikacji "Mazurek Dąbrowskiego". Tomik "Części mowy" został napisany przez dobrego dydaktyka i skonsultowany z polonistą (dr Jarosław Liberek), nie jest to jednak nudna książka naukowa dla dzieci, ale przyjemne uzupełnienie trudnych lekcji języka polskiego.

"TRYBY
Czuję, że jestem śpiący –
to jest tryb orzekający.
Spałbym, gdyby nie ryk krowy –
a to jest tryb warunkowy.
Nie rycz tak! Na księżyc łyp!
To rozkazujący tryb."

 
Wierszyki czyta się dobrze, "kolaże autorki, wyklejane we wtorki" są ich miłym uzupełnieniem, chociaż podczas lektury nie poświęciliśmy im wiele uwagi. W przypadku "Części mowy" najważniejsza jest treść książki i jej wierszowana forma. Dzięki Małgorzacie Strzałkowskiej definicje części mowy mogą zyskać "nieśmiertelne" wersje rymowane, niczym "-uje się nie kreskuje" w nauce zasad pisowni. Na pewno wielokrotnie będę przypominać synowi tę publikację, zwłaszcza przed sprawdzianami z języka polskiego.

Książka zdobyła nagrodę w konkursie "Dobre Strony" (najlepsza książka dla dzieci i młodzieży), a autorkę uhonorowano ostatnio Medalem Polskiej Sekcji IBBY za całokształt twórczości w kategorii literatury.
Bożena Itoya

Małgorzata Strzałkowska, Części mowy czyli wierszowany samouczek nietypowy, Media Rodzina, Poznań 2014.

Od wydawcy: Jak tytuł wskazuje, kolejna książka znanej i lubianej autorki zapoznaje młodych czytelników z częściami mowy. Robi to w sposób mistrzowski i niejednemu utrudzonemu uczniowi pomoże zrozumieć, uporządkować i zapamiętać zagadnienia gramatyczne, a nawet uczynić je całkiem znośnymi!