Idol: Maria Skłodowska-Curie, Frida Kahlo

"Maria Skłodowska-Curie" otwiera serię "Idol", pisaną i ilustrowaną przez Justynę Styszyńską. Jest to książka bardzo ładna i skomplikowana, oryginalna kompozycja plastyczno-naukowa. Wiadomości biograficzne i popularnonaukowe zostały połączone z ilustracjami, które zdają się być wyrzeźbione w drewnie. Stonowana kolorystyka pozwala skoncentrować się na treści, jednocześnie wprowadzając spokojną, pozytywną, w pewnym sensie artystyczną atmosferę, jaka rzadko towarzyszy nauce chemii czy fizyki.

Autorka w ogólny i prosty sposób przybliża czytelnikowi czasy i miejsca, w których urodziła się, uczyła oraz pracowała Maria Skłodowska-Curie. Krótkie elementy biografii przeplatane są poleceniami "wyklej", "pokoloruj", "dorysuj", "odnajdź ... przedmiotów", "znajdź 10 różnic", "połącz kropki", a nawet "eksperymentuj", "obserwuj, notuj i wyciągaj wnioski". Zadania są ciekawe, czasem nietypowe, naklejki solidnie wykonane, a format i wewnętrzny układ książki sprawdzają się w edukacyjnej zabawie. I ja, i syn byliśmy zaskoczeni zarówno tematyką, poziomem merytorycznym, jak też artyzmem tej publikacji. Choć książeczki z naklejkami i kolorowankami kojarzą nam się raczej z czasami przedszkola i nauczania wczesnoszkolnego, tu adresatami są starsi uczniowie, którzy co prawda jeszcze nie uczą się chemii, ale mają już w szkole przedmiot "przyroda". Praca w laboratorium, analiza pierwiastków chemicznych, wyposażenie laboratorium chemicznego, wygląd układu okresowego, budowa atomu – to tylko niektóre ze szczegółowych zagadnień poruszanych w książce Justyny Styszyńskiej. Czytelnik liźnie też trochę wiedzy geograficznej (wyklejając mapę) i historycznej, w tym dowie się, czego nietypowego dla ówczesnych kobiet dokonała Maria Skłodowska-Curie, a co wyróżniało ją spośród wszystkich naukowców, niezależnie od ich płci.

Nieco mniej korzystnie wypadła w naszym domu zabawa (i nauka) z książką "Idol. Frida Kahlo". Syn zaczął przy tej lekturze podważać słuszność poglądu, że osoba ta może być idolką współczesnych dzieci i nastolatków, nie zgodził się, by ktoś z jego "zwyczajnych" (niepochodzących z "artystycznych" rodzin) znajomych mógł uznać Fridę Kahlo za wzorzec do naśladowania czy autorytet. Meksykańska artystka niewątpliwie jest ikoną kultury (jak nazywa ją Justyna Styszyńska), podobnie jak polska uczona – ikoną nauki. Obie panie często opisywane są również jako ikony walki o prawa kobiet czy nawet feminizmu. One i im podobne przebojowe damy stały się ostatnio postaciami wyjątkowo intensywnie eksploatowanymi w książce dla dzieci. Popularyzacja historii sztuki i nauki jest oczywiście przedsięwzięciem ambitnym, ważnym oraz potrzebnym, jednak nie mieszałabym dawnych modeli kulturowych i dziejów wybitnych jednostek z życiem współczesnych dzieci. Przeciętna Zosia czy Zuzia nie powinna martwić się, w jaki sposób rodzice mają zapewnić jej środki oraz warunki podobne do tych, które na edukację i pracę swoich córek wyłożyli ojcowie Fridy i Marii. Nie wiem również, czy współcześni zwyczajni rodzice bywają tak otwarci i skłonni do poświęcenia dobrej opinii rodziny dla marzeń dzieci, bo przecież to na głowach rodzin najbardziej odbija się łamanie konwenansów przez młodych. Trzeba też być ostrożnym, jakie typy zachowań wpaja się młodszej młodzieży będącej dopiero na progu dorastania, bo pokolenie małych buntowniczek może się w przyszłości bardzo zawieść, gdy okaże się, że dorosły świat oczekuje od nich czegoś zupełnie innego niż wynikałoby to z modnych dziś książek. Dodatkowo Frida Kahlo i Maria Skłodowska toczyły swoje twórcze walki samotnie, w obu książkach nie ma słowa o przyjaźni (z rówieśnikami spoza rodziny), a to nie podbój świata, tylko właśnie nawiązywanie relacji społecznych powinno być treścią życia i celem około dziesięcioletnich dzieci.

Publikacja "Idol. Frida Kahlo" oparta jest na pomyśle bardzo podobnym do istoty pierwszej odsłony serii. Tym razem jednak ilustracje kwitną soczystymi kolorami Meksyku, na 28 stronach roi się od liści, kwiatów, barwnych strojów ludowych i budynków. Wzrok pobudzają także intensywne tła. Zadania aktywizujące czytelnika nieco różnią się od tych towarzyszących biografii Marii Skłodowskiej-Curie. W książce o Fridzie Kahlo Justyna Styszyńska postawiła na działania artystyczne: czytelnik podejmuje własne interpretacje prac malarki, przerabia je, uczy się rysować portret krok po kroku, zajmuje się wyposażeniem galerii sztuki i muzeum, rysuje martwą naturę, ubiera manekiny (na początku wyposażone tylko w trzewiki) w naklejki z meksykańskimi strojami tradycyjnymi i ukwieconymi twarzami Fridy. To zresztą dobra metafora życia artystki, przedstawionej tu jako osoba o wielu twarzach, wielostronnie utalentowana i... cierpiąca.

W drugim "Idolu" znalazły się również zadania analogiczne do tych wspomnianych w omówieniu "Marii": "porównywanka" (znajdź 10 różnic), ogólna mapa fizyczna, wyklejanie i zgłębianie opisów wyposażenia pracowni. Książka o Fridzie spodoba się i przyda dzieciom marzącym o malowaniu, małym bywalcom galerii i muzeów, a we wszystkich innych pozostawi silne wspomnienie egzotyki i niezwykłej wyobraźni. Gorzej sprawdzi się jako lektura dzieci po prostu lubiących czytać. Zauważyliśmy bowiem, że czytanie "Fridy Kahlo" na głos nie przebiega płynnie, tekst chwilami zdaje się być zestawiony z odrębnych notek popularnonaukowych typu "czy wiesz, że", pojawiają się też niedoskonałości językowe (ciężar stylistyczny czy brak odmiany imienia "Diego").

Czekamy niecierpliwie na trzecią część serii "Idol" Justyny Styszyńskiej, ponieważ bohaterem znów będzie uczony: Mikołaj Kopernik, a dotychczas to właśnie plastyczno-ćwiczeniowa biografia naukowa spodobała nam się bardziej od biografii malarskiej, ujętej w formie reprodukcji. Jestem też ciekawa, czy męski "Idol" bardziej przemówi do mojego syna, kim okaże się dla współczesnego chłopca postać tak bardzo historyczna.

Bożena Itoya

Justyna Styszyńska, Maria Skłodowska-Curie, seria: Idol, konsultacje merytoryczne: dr Lech Nowicki, konsultacje historyczne: dr Piotr Podemski, tekst eksperymentu oraz konsultacje merytoryczna przy powstawaniu tekstu: Urszula Koss, Wydawnictwo Widnokrąg, Piaseczno 2016.

Justyna Styszyńska, Idol. Frida Kahlo, konsultacje merytoryczne: Karolina Rosiejka, Wydawnictwo Widnokrąg, Piaseczno 2016.