W świecie małp

Nowa publikacja Asi Gwis, w której występuje nie tylko jako ilustratorka, ale też autorka koncepcji i tekstu, jest przedmiotem ładnym i pożytecznym. Na widok książki "W świecie małp" nasz rodzinny maluch zakrzyknął: "Dżungla!", bo rzeczywiście, najpierw widzi się tu morze liści, wśród których różnobarwne małpy wyglądają jak dojrzałe owoce na drzewie. Ja natychmiast wpadłam w wir fotografowania tego albumu: tak jak w przypadku kwitnących w tej chwili jabłoni i bzów, musiałam zrobić choć jedno zdjęcie, a skończyło się na ujęciach z każdej strony, każdej strony. Po obróceniu karty zawsze doświadczaliśmy kolejnego wybuchu kolorów, soczystych i miękkich zarazem, aż chciało się pogłaskać wszystkie uformowane z nich zwierzęta.

Autorka nie tylko pięknie namalowała swoich bohaterów, ale też przygotowała o nich ważne i dobrze podane informacje. Tekst został przemyślany pod każdym względem: jak powiązać narrację z obrazami, by jedno nie przyćmiewało drugiego, ile danych jest w stanie przyjąć małe dziecko, które słowa zrozumie, ale też w jaki sposób uniknąć protekcjonalnego traktowania młodego czytelnika. Wszystkie te sprawdziany Asia Gwis przeszła celująco.

Planeta małp

Gdzie żyją małpy?

Małpy można spotkać na trzech kontynentach: w Ameryce, Afryce i Azji.

Krótkie komunikaty popularnonaukowe podawane są w formie komiksowych dymków wypływających z pyszczków małp, kiedy indziej na owalnych polach bardzo przypominających dymki (niekiedy pojawiają się też pojedyncze zdania zapisane przy krawędzi prostokątnego obrazka). Zagęszczenie tak zaprezentowanych wiadomości jest właściwe, czyli niskie – po kilka na rozkładówce. Ta forma przekazu ułatwia jednorazowe przyswojenie odpowiedniej dawki informacji, a ich zapamiętanie jest dla dzieci łatwe, bo od razu kojarzą określoną ciekawostkę z "wypowiadającym" ją zwierzęciem.

Jeśli chcecie mnie zobaczyć, nie musicie wybierać się do Afryki. Mieszkam z rodziną na skałach Gibraltaru.

magot (makak magot)

Oprócz charakterystyki rozmaitych gatunków małp w książce Asi Gwis znaleźliśmy pewne ogólne mądrości związane z tymi zwierzętami, obecnymi przecież w tradycji regionów, w których występują i miewających znaczenie wręcz filozoficzne.

Oto trzy mądre małpki:

Kikazaru zakrywa uszy i nie słyszy nic złego, Iwazaru zakrywa pyszczek, więc nie może powiedzieć niczego złego, a mała Mizaru z zakrytymi oczami niczego złego nie widzi.

Trzy mądre małpki to przedstawienie starego japońskiego przysłowia, które uczy nas, aby być miłym, nie krytykować i nie szukać w ludziach niczego złego.

Małpy zostały narysowane realistycznie, ale równocześnie z kreskówkowym polotem. Malarskie portrety zwierząt wtapiają się w tło, są częścią środowiska – dżungli, sawanny, ośnieżonych gór, nawet miasta. Na kartach "W świecie małp" znalazło się dużo wesołości i brykania, ale nie zabrakło też miejsca na sprawy poważne. Autorka nie poprzestaje na rozbawieniu czytelnika i pobudzeniu jego zainteresowania ładnymi obrazkami, cały czas konsekwentnie przekazuje wiedzę, choćby o konturach kontynentów i charakterystycznych dla nich lasach czy krainach, a na koniec dodaje co nieco o naszym wpływie na środowisko życia małp, pozornie mieszkających tak daleko.

Większość opisanych w tej książeczce gatunków jest zagrożona wyginięciem z powodu działalności człowieka. Oznacza to, że jeśli nie zmienimy naszego postępowania, za kilkanaście lat wiele z tych pięknych zwierząt będziemy mogli oglądać tylko na archiwalnych fotografiach lub w filmach.

Na przykład orangutany tracą swoje domy w wyniku wycinki lasów tropikalnych pod uprawy olejowca gwinejskiego, z którego otrzymuje się olej palmowy.

Co ty możesz zrobić? Całkiem dużo! Poproś rodziców, aby podczas zakupów zawsze sprawdzali, czy w składzie waszych ulubionych słodyczy lub kosmetyków nie ma oleju palmowego lub czy pochodzi on tylko z certyfikowanych upraw.

Koncept książki Asi Gwis jest świetny, przy czym obejmuje nie tylko wygląd publikacji i poziom przekazywanych wiadomości, ale też sposób ich podziału. Małe dzieci najłatwiej uczą się, czy to języka, czy na przykład biologii, przez zastosowanie przeciwieństw i właśnie do tej metody nawiązują niektóre plansze "W świecie małp": wysoko / nisko, małe / duże, śnieżne małpy / leśni ludzie (biel w zestawieniu z zielenią kolejnych kart). Inne rozkładówki pozwalają przyzwyczaić się do trybu omawiania tematów przyrodniczych, jaki stosowany jest w szkole i przedszkolu, to jest wyodrębnienia mniejszych działów dotyczących danego zwierzęcia – jak zmysły, zwyczaje, sąsiedztwo z ludźmi, pora aktywności (dzień lub noc), dieta, funkcjonowanie w stadzie i rodzinie, sposoby na wyróżnianie się samców (w celu przyciągnięcia uwagi samic i zaakcentowania przywództwa). Te ostatnie naturalne ozdoby przedstawione zostały (wraz z modelami) w oryginalnej formie obrazów zawieszonych na ścianie... lasu? Tytuł poświęconego im działu – "Wyróżnij się!" – można rozumieć metaforycznie, bo też są to najbardziej stonowane strony pstrokatej książki. Bardzo się nam spodobały, zresztą cała galeria małpich portretów pędzla (i pióra) Asi Gwis jest wyjątkowo poukładana, pouczająca, egzotyczna i estetyczna.

Bożena Itoya

Asia Gwis, W świecie małp, Nasza Księgarnia, Warszawa 2019.