Wielki wybuch czyli K. kontra K.

Wiek jedenastu lat to ciężki okres w życiu, taki czas zawieszenia między wczesnym dzieciństwem a... wczesną nastoletniością. Z jednej strony: "Jaki plac zabaw?!", "Ja, do piaskownicy?! To dla dzieci!", a z drugiej – tylko nie uświadamianie, co mnie obchodzą dziewczyny, gdzie tam jakaś miłość... Jak przeżywają podobne chwile chłopcy, można przeczytać w powieści duetu pisarskiego Kosmowska&Kasdepke: "Wielki wybuch czyli K. kontra K.". Tytułową parą bohaterów są Kryspin i Ksenia, dziewczęcy punkt widzenia jest więc dość mocno zaakcentowany, jednak mam wrażenie, że większość zadowolonych czytelników stanowią (lub będą stanowić) chłopcy.

Po chwili zgrabne piaskowe ciasteczka piętrzyły się na drewnianej tacy i brakowało tylko amatorów na te pyszności.

Czyżby?

Właśnie ktoś wypadł z klatki i zmierzał prosto w stronę Kseni. Ten ktoś, znany na całym podwórku jako Maciej Kociński, słynął z miłości do hip-hopu oraz całkowitej niechęci do dziewczyn.

– A to dopiero uczta! – but Maćka rozdeptał babki, a jego piegowata twarz wyrażała pełnię szczęścia.

Ksenia w milczeniu czekała na ciąg dalszy. I słusznie. Chłopak jednym ruchem naciągnął kaptur na głowę i, przebierając nogami w hip-hopowym tańcu, rozpoczął swój występ:

– Ludzie, jak chcecie kupę obciachu,

przyjdźcie się najeść babkami z piachu.

Jest tu kuchara, Ksenia cwaniara,

co was nakarmi chyba od zara...

Ksenia, sądząc po rówieśniczkach mojego syna, nie jest typową jedenastolatką nie tylko ze względu na egzotyczne imię , ale i zainteresowanie grą sieciową polegającą na planowaniu i przeprowadzaniu gwiezdnych wojen, rozmaitych taktyk kolonizacji oraz nawiązywaniu (kosmicznych) sojuszy politycznych. Pasja i charakter Kseni (w grze posługującej się nickiem k_ona) czynią z niej wzorzec wyzwolonej nastoletniej nonkonformistki i bardzo ciekawą postać literacką, jednak w rzeczywistym świecie raczej trudno spotkać podobną osobowość. Mój syn (sam jedenastoletni) po lekturze doszedł do wniosku, że bohaterowie tej książki "nie mogą mieć tyle lat", w tym wieku nie potrafiliby sklecić choćby zdania takiego maila (elektroniczne wiadomości pojawiają się w książce bardzo często), czwarto- i piątoklasiści interesują się zazwyczaj czym innym i w ogóle są bardziej dziecinni. Oczywiście to tylko nasze subiektywne odczucia, niepomniejszające zresztą wartości "Wielkiego wybuchu", jednej z najlepszych powieści przygodowych dla dzieci, jakie kiedykolwiek czytaliśmy.

Poza nieco zawyżonym poziomem dojrzałości emocjonalnej i społecznej Kseni oraz Kryspina (nick k_on), wszystko w tej historii jest hiperrealistyczne i bardzo aktualne. Dzieci chodzą do szkoły, jakich wiele, tkwią w relacjach koleżeńskich, które wielu czytelników aż nazbyt dobrze zna z autopsji (konflikt Kseni z byłymi przyjaciółkami, wyalienowanie Kryspina i jego pozycja klasowego obiektu prześladowań). Rodzinom bohaterów daleko jest do tych z telewizyjnych reklam czy opowiadań dla małych dzieci: oboje mieszkają tylko z jednym rodzicem (mamą), tata Kseni pracuje za granicą i jest obecny tylko na Skypie (za to mieszka z nią dziadek), a rodzice Kryspina rozwiedli się około 3 lata wcześniej i po tacie została jedynie szafa z ubraniami, odziedziczonymi przez niszczyciela smutków – Terminatora rasy cocker-spaniel. Jak najbardziej rzeczywiste są też na przykład codziennie zajęcia jedenastolatków i miejsca, w których bywają, bo autorzy osadzili akcję w Warszawie, głównie na Saskiej Kępie, poszczególne wydarzenia umiejscawiając w rozpoznawalnych punktach dzielnicy, jak Park Skaryszewski, ulica Obrońców czy biblioteka przy Meksykańskiej. Z życia wzięte są również zachowania (w wirtualnej rzeczywistości oraz poza nią) graczy, ich konwersacje i elementy socjolektu. Pozostaje mi tylko dodać, że polskim realiom odpowiada nawet stereotypowa pani Bożenka, choć z doświadczenia wiem, że bywają i niestereotypowe.

– Co tam robisz?! – Pani Bożenka zmarszczyła groźnie brwi i podeszła bliżej.

W swoim puchatym jasnym swetrze sięgającym prawie do kolan wyglądała jak żona białego misia z zakopiańskich Krupówek. Aż chciało się zapytać, czy można sobie zrobić z nią zdjęcie. Nachyliła się nad monitorem i, marszcząc brwi, sylabizowała tytuł. Bez okularów, które pozostały na biurku, odczytywała mniej więcej coś takiego: "Czy auta książątek bywają w jadalni? Odgarnij nalanych przy dachach". Popatrzyła na Kryspina ze zdumieniem. Potem zdumienie przerodziło się w politowanie. "Czy auta książątek bywają w jadalni?" – świetny temat wypracowania. Ciekawe, kto go wymyślił, bo na pewno żaden z polonistów. Smarkacz napisał byle co i myśli, że pani Bożenka się nie połapie. A tu niespodzianka!

– Myślisz, że jestem głupia? – zapytała, jeszcze hamując irytację.

Kryspin wpatrywał się w jej dekolt. Puchaty ścieg jasnego swetra był idealną pułapką dla okruchów ciasta. Przez tych kilka sekund chłopcu udało się zidentyfikować kawałki zjedzonego przed chwilą sernika, południowego biszkoptu i porannej szarlotki. Zagadką biustowej spiżarki pani bibliotekarki pozostawały jedynie czarne drobinki.

– Na co ty się gapisz?! – pani Bożenka wyprostowała się, odruchowo zasłaniając piersi.

– Może to mak...? – wymamrotał Kryspin.

– Bezczelny! – pani Bożenka nie kryła oburzenia. – W której ty jesteś klasie?

– Co? – Kryspin czuł, że jest o krok od rozwiązania zagadki.

Ksenia i Kryspin chodzą do tej samej szkoły, do równoległych klas, w realu znają się tylko z widzenia (i lubią, więc nie wszystko jest jak w filmie "Masz wiadomość"), za to w grze Gwiezdni Rycerze są lojalnymi, kontaktującymi się codziennie sojusznikami. Jako czytelnicy doświadczamy równocześnie kilku płaszczyzn opowieści: z maili wymienianych między Ksenią i Kryspinem poznajemy działania bohaterów w grze i ich próby budowania swojego wizerunku z realu (a jest to obraz zupełnie niezgodny z rzeczywistością), natomiast ze zwyczajnej narracji dowiadujemy się, co na co dzień przeżywają k_on i k_ona w szkole, rodzinie, na podwórku oraz obserwujemy z zapartym tchem sytuacje, kiedy ich drogi się krzyżują. Dużo radości dostarcza czytelnikom także zagadnienie, które określiłabym jako życie uczuciowe dorosłych, to jest istot będących (w oczach nastolatków) jakby egzotycznym gatunkiem.

Biurko pod oknem było przeciwieństwem stanowiska pracy pana Michała: ład i porządek. Psia kość, gdzie laptop mamy?!

– Yyy...? – pan Michał spojrzał na Kryspina pytająco.

– Komputer, pliiiz! – jęknął błagalnie chłopak.

Przez chwilę patrzyli na siebie w milczeniu.

– Farma, Plemiona czy Gwiezdni Rycerze? – zapytał wreszcie pan Michał.

– Gwiezdni – wymamrotał Kryspin.

– Atak czy obrona?

– Sam nie wiem.

Pan Michał uniósł brwi, ale powstrzymał się od komentarza. Wskazał broda na swój monitor i wstał od biurka.

– Dzięki! – Kryspin błyskawicznie znalazł się na jego miejscu. Zastukał w klawiaturę.

Pan Michał pokiwał głową i wyciągnął papierosa.

– Nie mów mamie – Rzucił, sięgając po zapalniczkę.

– Nie powiem – odpowiedział machinalnie Kryspin. – Szybko, szybko, hasło!

– Ja też nie powiem – pan Michał zaciągnął się z wyraźną przyjemnością.

Kryspin rzucił mu podejrzliwe spojrzenie.

– O komputerze – wyjaśnił pan Michał. – Podobno masz szlaban.

– Mam – przyznał Kryspin.

Kolega mamy westchnął.

– No właśnie... Niedobrze. Ale też jestem graczem, więc wiem, jak jest.

Kryspin chrząknął ze zdziwieniem. Lubił pana Michała. Mama też, choć utrzymywała, że jest on trochę dziecinny. Kryspin chyba zaczynał rozumieć, dlaczego.

– Czy mogę mieć do ciebie prośbę? – odezwał się po chwili pan Michał.

– Taaa... – Kryspin odpowiedział machinalnie, klikając kopertę z nieprzeczytanym maile od K.

– Wspomnij mamie, ze jestem fajny! – wypalił pan Michał, po czym tak się zaczerwienił, że jego czarna broda nabrała miedzianego połysku.

Formalnie rozdziały, w których narrator (wszechwiedzący) koncentruje się na Kseni, przeplatają się z tymi poświęconymi Kryspinowi. Każdy rozdział rozpoczyna się odliczaniem godzin do tytułowego wielkiego wybuchu (sami wyczytajcie, co to za impreza), a kończy wiadomością e-mail, opatrzoną nickami i adresami k_jej i k_jego oraz wyróżnioną różową czcionką. Taka budowa powieści przyciąga i utrzymuje uwagę czytelnika. W połączeniu ze świetnie napisaną historią o porywającym scenariuszu, daje to prawdziwie wybuchową kompozycję i dawkę fascynującej lektury dla starszych uczniów szkoły podstawowej. To książka, od której naprawdę nie można się oderwać. My czytaliśmy ją na głos, na zmianę, do bólu gardła, ale po prostu musieliśmy skończyć w jedno popołudnie i wieczór, a przy tym chcieliśmy przeżyć tę przygodę razem.

Polecam przeczytanie "Wielkiego wybuchu" nie tylko spodziewanym, nastoletnim adresatom, ale i ich rodzicom. Po pierwsze dlatego, że się uśmieją, a po drugie ze względu na ogrom poruszonych problemów, których skali i charakteru zazwyczaj nie jesteśmy w stanie w pełni zrozumieć, a często nawet w ogóle ich nie dostrzegamy. Grzegorz Kadepke i Barbara Kosmowska po mistrzowsku pokazali, co dzieje się w sercu, głowie, życiu i komputerze (teraz raczej: w smartfonie) młodego człowieka oraz jaki jest stosunek tych elementów istnienia. Czy nam się to podoba, czy nie, to, co dzieje się w sieci ma znaczenie, ba, stanowi istotny składnik nastoletniego "ja". Natomiast poza Internetem nasze dzieci nadal mają te same co zawsze problemy: czują się nieakceptowane przez środowisko rówieśników, nierozumiane przez dorosłych (świetne fragmenty o podejrzeniach względem seksualnych zainteresowań Kryspina), chcą się wyróżniać, ale tylko w modnych kategoriach, mieć psa, czasem zapaść się pod ziemię lub chociaż uciec z domu. Wszystko to znajdziemy w "Wielkim wybuchu". Są tu też gonitwy, komedie omyłek, zdradzone przyjaźnie, potyczki z nauczycielami.

A jeśli przeszkadza Wam, że powieść wydała się nam bardziej chłopięca, wrażenie to zrównoważy różowość i "sweterkowatość" ilustracji Anny Wielbut. Oprócz postaci zobaczymy na tych rysunkach komiksowe dymki (i kilka innych wybuchowych elementów), pikselowane motywy graficzne, jaskrawe wstawki (na przykład smycze na szaro-czarno-białym portrecie zbiorowym psów). Wszystkie te różowe akcenty i sam sposób podejścia do pracy ilustratora dają bardzo ciekawy oraz zabawny efekt i stanowią kolejną w tej książce wybuchową mieszankę. "Wielki wybuch" pod każdym względem wywarł na nas piorunujące wrażenie.

Bożena Itoya

Barbara Kosmowska, Grzegorz Kasdepke, Wielki wybuch czyli K. kontra K., zilustrowała Anna Wielbut, wydanie I w Wydawnictwie Literatura, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2017.