Świat mitologii greckiej według Piquemala

Czwarta odsłona "Bajek filozoficznych" Michela Piquemala przenosi czytelników w świat mitologii greckiej. Nawet niewyróżniający się uczeń gimnazjum czy liceum powinien skojarzyć, że te dwa wielkie wynalazki ludzkości: filozofia i mitologia, mają wspólne korzenie. Cóż więc nowego można na ten temat powiedzieć, nie nudząc młodych czytelników? W "Bajkach filozoficznych. Świecie mitologii" autor wziął na warsztat mity greckie, ale ich analiza sięga daleko poza tę jedną mitologię i, choć zwięzła, jest przekrojowa, wnikliwa oraz uniwersalna. W interpretacji poszczególnych mitów właściwie nie przywołuje się wprost poglądów filozofów, czy to staro-, czy nowożytnych. Refleksja jest zazwyczaj bardzo współczesna i dotyczy naszej codzienności.

Trzeba więc znaleźć jakąś równowagę, co wcale nie jest łatwe. Tym bardziej że nasze konsumpcyjne społeczeństwo skłania nas, żebyśmy byli indywidualistami i egoistami, którym łatwiej jest wcisnąć piękne samochody, markowe produkty i niepotrzebne kosmetyki. Widzi ono w nas jedynie konsumenta, którego trzeba uwieść, klienta-pana, któremu schlebia, któremu dogadza bez umiaru i bez skrupułów w reklamach pułapkach. Dobrze jest uświadomić to sobie i starać się nie ulegać tym syrenim śpiewom!

("Narcyz, czyli zakochany w sobie")

Podobnie jak we wcześniejszych tomach ("Bajki filozoficzne", "Bajki filozoficzne. Jak żyć razem?", "Bajki filozoficzne. Jak żyć na Ziemi?"), każdy rozdział książki składa się z tekstu "bajki" – tu są to powszechnie znane mity greckie w adaptacji Michela Piquemala – oraz autorskiego komentarza zatytułowanego "Odrobina filozofii", czasem w wariancie "Odrobina filozofii i..." ("...językoznawstwa", "...literatury", "...filmoznawstwa", "...psychologii" i inne). Właśnie te podsumowania i interpretacje stanowią największą wartość publikacji, sprawiają, że jest niepowtarzalna, prosta, mądra i nowoczesna. Tylko Michel Piquemal mógł przygotować tak wyjątkowe kompendium na temat znaczenia i obecności mitologii w światowej kulturze oraz popkulturze.

Pewien wariant tej legendy o Hydrze spotykamy w słynnej scenie z filmu Luca Bessona "Piąty element", w której kula ognia wyobrażająca Zło absolutne rozszerza się pod wpływem trafiających w nią pocisków wystrzeliwanych po to, by ją zniszczyć. Mitologia nie przestaje inspirować filmowców!

("Herakles i Hydra lernejska")

Same mity zostały sformułowane bez zawiłości i archaizmów, jakie można spotkać w polskich wydaniach mitologii greckiej. Z drugiej strony tekst pozbawiony jest infantylizmu, uproszczeń i narracyjnej fantazji, które tak często stosowane są przez autorów zbiorów mitów dla dzieci i młodzieży. Przypowieści o greckich bogach i herosach przytaczane są w czystej formie, a bohaterami kolejnych rozdziałów (zamkniętych w działach "Herosi i potwory" oraz "Miłości, podstępy i zazdrość") stali się Zeus, Prometeusz, Faeton, Herakles, Perseusz, Syzyf, Tantal, Arachne, Midas, Tezeusz, Ikar, Pegaz, Edyp, Parys, Penelopa, Demeter, Dafne, Narcyz, Io, Leda, Europa, Amfitron, Pigmalion, Atalanta, Psyche, Pyram i Tysbe oraz Orfeusz.

Popularnonaukowy charakter publikacji sięga różnych poziomów, obok oczywistej wiedzy filozoficznej, kulturoznawczej i literaturoznawczej młodzież czytając "Świat mitologii" liźnie także nieco historii, socjologii, psychologii i językoznawstwa (na przykład przytoczono frazeologizmy pochodzące z mitów greckich). Zaletą książki są liczne odniesienia do kultury popularnej, dzięki którym łatwiej zrozumieć współczesne filmy czy literaturę.

Dlatego wielu herosów literatury jest młodzieńcami. To właśnie w młodości trzeba zapanować nad buzującym w nas chaosem, po to, by stać się ludźmi zrównoważonymi. Dowodzi tego sukces powieści z gatunku heroic fantasy. Utożsamienie się z herosem pomaga nam w wewnętrznej walce.

("Pegaz i Bellerofont")

Może nie każdy umie słuchać Piquemala, ale uważnemu i otwartemu czytelnikowi ta lektura przyniesie wiele korzyści. Warto aktualizować spisy szkolnych lektur, umożliwiać uczniom dostęp do nowych źródeł i wpływać na ich spojrzenie na świat. "Bajki filozoficzne" czynią z każdego nastolatka nie tylko adepta antropologii kulturowej i filozofii, ale też dojrzałego obserwatora rzeczywistości i świadomego uczestnika kultury.

Bożena Itoya

Michel Piquemal, Bajki filozoficzne. Świat mitologii, ilustrowała Agnieszka Malmon, przełożyli Maria Braunstein, Michał Krasicki, Wydawnictwo Muchomor, Warszawa 2016.