Jak zwierzęta śpią?

Książka "Jak zwierzęta śpią?" pierwotnie została opublikowana w 2012 roku przez czeską oficynę Baobab, a w Polsce ukazała się nakładem wydawnictwa Muchomor kilka dni temu (marzec 2017 r.). Jest to niezwykle efektowna pozycja popularnonaukowa, w której prym wiodą ilustracje (Marie Štumpfová), choć zgrabne, zwięzłe i niepozbawione humoru notatki (Jiří Dvořák) o sennych bohaterach też mają wielki urok. Przekład Julii Radziwiłł wypadł lekko, w tekście pojawiają się przyjemne dla ucha i wyobraźni poetyckie porównania (jak głębiny morza i snu) oraz praktyczne objaśnienia działania organizmu zwierzęcia (na przykład klapki na nosie foki lub zrogowaciałego naskórka na kolanach wielbłąda).

Mocno uczepiwszy się gałęzi, paw składa ogon, pochyla głowę i zasypia – jakby naraz zamknął tysiąc par oczu.

Autor tekstu i tłumaczka, łącząc zrozumiały wykład popularnonaukowy z marzycielskim nastrojem dobranocki, osiągnęli niełatwy cel: oto czytamy książkę ładnie brzmiącą, przystępną i ciekawą dla każdego członka rodziny, od malucha po seniora rodu.

Pyton zielony przesypia cały dzień. Znajduje sobie gałąź, okręca się wokół niej dwa razy i kładzie głowę pośrodku zwojów. Jakby sobie ze swojego ciała uplótł gniazdo.

Również ilustracje równoważą wartości artystyczne i informacyjne: zwierzęta przypominają te prawdziwe, jak na ilustracjach (lub rycinach) w tradycyjnych książkach przyrodniczych, a zarazem ujęte zostały w zachwycającej kolorystyce, z wykorzystaniem techniki rysunku atrakcyjnej dla dzisiejszego małego czytelnika. Zresztą stylistyka ilustracji cieszy oko wszystkich domowników, każdy w naszej rodzinie ma w tej książce swojego ulubieńca. Pojawiają się tu różne natężenia kolorów – takie charakterystyczne dla świtu, pełni dnia, zmierzchu i nocy; zimy, wiosny, lata i jesieni; upału i mrozu – oraz rozmaite legowiska, od całkiem dzikich do zupełnie udomowionych, niemal ludzkich pieleszy.

Czytelnik może na różne sposoby porównywać opisane i narysowane zwierzęta, a wyniki zestawień będą czasem zaskakujące, bo ktoś może na przykład uznać, że metoda snu pelikana bardziej przypomina odpoczynek lisa niż jerzyka, choć mogłoby się zdawać, że wszystkie ptaki śpią tak samo.

Gdy zapada zmrok, gromada ptaków wzlatuje najwyżej, jak umie. Potem ptaki rozkładają skrzydła i powoli szybują w dół, pogrążone w ciemności i drzemce. Ale nie całkowicie: pół ich mózgu śpi, a druga połówka pilnuje, czy nie zbliża się ziemia albo jakiś drapieżnik...

Autorzy przedstawili nam 16 zwierząt, które śpią w ciekawy sposób: wyjątkowo krótko albo zaskakująco długo, często, w dziwnych miejscach i pozycjach. Kto nie znał tych zoologicznych ciekawostek, ten podczas lektury nieraz zakrzyknie: "wow!". Z książki dowiemy się, czy zwierzęta śnią, czy lepiej drzemać samemu, czy może raźniej głęboko spać w grupie, kto układa się do snu tam, gdzie się bawi, je, chodzi, pełza lub pływa, a kto potrzebuje łóżka lub... nawet kilku. Zbadamy, kto uważa, że można spać na otwartej przestrzeni, a według kogo bezpieczniej jest się ukryć lub przynajmniej przykryć. A czy jest jakieś zwierzę, któremu nikt nie może zagrozić, nawet w trakcie snu? Zobaczymy też, jak jaśnieje poranek w Afryce, a w jaki sposób zmierzcha się w Azji. A teraz wybierzcie, czyj sen jest najbardziej spektakularny.

Tylko od czytelnika zależy, ile czasu spędzi z książką "Jak zwierzęta śpią?", czy wystarczy mu jednorazowa lektura i przyswojenie wiadomości, czy też podejmie własne obserwacje i zestawienia. Zaś ilustracje pozwolą wczuć się w sytuację śpiochów i śnić kolorowo o różnych zakątkach świata, od sawanny po lodowce, nie pomijając własnego ogródka.

Bożena Itoya

Jak zwierzęta śpią?, narysowała Marie Štumpfová, napisał Jiří Dvořák, przetłumaczyła Julia Radziwiłł, Muchomor, Warszawa 2017.