Drzewa Piotra Sochy i Wojciecha Grajkowskiego

Książka "Drzewa" narysowana przez Piotra Sochę, a napisana przez Wojciecha Grajkowskiego, jest wielkoformatowym, pod każdym względem okazałym albumem przyrodniczym z elementami etnologii, antropologii i historii. Na publikację składają się 34 dwustronicowe tablice, z czego przynajmniej 20 wykracza poza ścisłe nauki przyrodnicze, uświadamiając czytelnikowi wielość spraw oraz sfer życia, które zależą od drzew i naszej dbałości o nie. Niemal wszystkim tablicom towarzyszy tekst, zazwyczaj zamknięty w czterech krótkich akapitach, rzeczowy, ale zrozumiały dla każdego laika w wieku od około 8 lat.

Piotr Socha i Wojciech Grajkowski rozpoczynają swój autorski przewodnik od podstaw: wstępu, podziału na drzewa i rośliny z nimi mylone, prezentacji rozmaitych liści, korzeni, rocznego cyklu przyrody w ujęciu drzewnym, sposobów przenoszenia nasion. Dalej następują zagadnienia bardziej szczegółowe, ale nadal ściśle przyrodnicze – botaniczne i zoologiczne, omawiane są bowiem endemity, baobaby, drzewa prehistoryczne, zwierzęta żywiące się drzewami i wykorzystujące te rośliny jako kryjówkę czy kamuflaż. Kolejne tablice (od czternastej wzwyż) poświęcono już zagadnieniom interdyscyplinarnym i ingerencji człowieka w sekretne oraz publiczne życie drzew. Poznajemy ciekawostki o rekordzistach wśród drzew ("Najwyższe drzewa", "Najgrubsze drzewa", "Najstarsze drzewa", padają też tytuły "Lata w słojach", "Drwal i jego praca", "Budowle z drewna" (tu także uwaga autorów koncentruje się na rekordach), "Drewniane wehikuły", "Rzeźbienie w drewnie", "Drewniane instrumenty", "Domy na drzewach". Rozmyślając o obecności drzew w kulturze człowieka autorzy (za koncepcję odpowiadają zarówno autor tekstu, jak ilustrator) kierują nasze zainteresowania na kwestie szczegółowe, dotyczące danego regionu świata, jak "Bonsai", oraz te powszechnie znane czy istotne dla całej ludzkości, jak "Sztuka przycinania", "Darwinowskie drzewo życia", "Drzewo genealogiczne", "Drzewa w religiach", "Święte drzewa", "Las w legendach", "Drzewne stwory". Po dawce fantazji i mitycznych wyobrażeń dostajemy uniwersalne, otwarte tematy, płaszczyznę do własnych rozmyślań i działań, to jest kończące książkę rozdziały: "Potęga natury", "Las pierwotny", "Drzewa dla naszych dzieci". Nie powinniśmy pozostawać bezczynni w sprawie drzew, edukacji wymagają i młodzi, i dorośli, bo obok nas dzieje się wiele złego. Parafrazując finał książki: potężny, naturalny, pierwotny las – Puszcza Amazońska pełna drzew dla naszych dzieci, może zostać jeszcze bardziej wyniszczona przez budowę autostrady. Poczytajcie całą rodziną "Drzewa" Piotra Sochy i Wojciecha Grajkowskiego, może to wy staniecie się aktywistami, którzy ocalą entowe żony i mężów w Ameryce Południowej.

Jeśli jednak nad walki społeczne i ekologiczne przedkładacie działania plastyczne i terenowe, także w tej materii "Drzewa" nie sprawią zawodu. Książka okazała się skuteczną inspiracją do rysowania, malowania, układania, grzebania w rodzinnych pamiątkach oraz zbierania liści w jesiennym parku z najmłodszymi (do dwóch lat) członkami rodziny. Piotr Socha włada jakąś magiczną mocą wciągania czytelników w świat natury, niby widywany na własne oczy i właściwie na co dzień, ale w wydaniu tego artysty łatwiej przyswajalny. Mali ludzie przeczytawszy i obejrzawszy "Pszczoły" oraz "Drzewa" posiadają żywą, przydatną wiedzę, otwartość i wyobraźnię, ich umysły i zainteresowania rozrastają się jak najszczęśliwsze drzewa.

Album powinien służyć kilku pokoleniom drzewolubów, bo wydany został bardzo solidnie i prezentuje się "ponadczasowo". Nie zauważyłam w nim żadnych nowoczesnych, a więc szybko przemijających mód graficznych (w zakresie kolorystyki, subiektywnego spojrzenia na przedmioty, osoby, zwierzęta i rośliny – tu wszystko jest podobne do swojego pierwowzoru, żadnych wariacji na temat – czy techniki ilustracji, np. 3D). Jako jedyna książka przeglądana przez nas i przekładana z miejsca na miejsce przez dwa miesiące (co dzień!) nie odniosła żadnego uszczerbku na zdrowiu wewnętrznym i zewnętrznym, na okładce nie ma odcisków palców, zadrapanych czy połamanych rogów, karty nie są pogniecione, właściwie nie widać po nich użytkowania. Oczywiście nie dawaliśmy tej publikacji do zabawy maluszkom, bo to nieodpowiednia kategoria wiekowa – "Drzewa" są inwestycją w ich przyszłość.

Bożena Itoya

Piotr Socha (ilustracje i koncepcja), Wojciech Grajkowski (tekst i koncepcja), Drzewa, konsultacja merytoryczna: Jakub Dolatowski, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2018.